Ο τρόπος που διακοσμούσαν τα πλοία τους, οι Σπετσιώτες καραβοκυραίοι, έστελνε και μηνύματα σε όποιον τα συναντούσε στα λιμάνια. Μια σπάνια μαρτυρία, γύρω στο 1800, περιγράφει τα ανάγλυφα στολίσματα του πλοίου “Περικλής” και το συμβολισμό τους. Στο κέντρο ο Ποσειδώνας. Αριστερά επάνω ο Κερδώος Ερμής και απο κάτω η θεά Τύχη που σκορπά τα πλούτη. Δεξιά επάνω ο θεός Έρωτας και απο κάτω ο Ηρακλής. Η ζωγραφιά του Χρήστου Τουλάκη δείχνει τον “Περικλή” στο λιμάνι των Σπετσών, ώστε στο βάθος να φαίνεται το αρχοντικό των Αναργυραίων.
Τι έβλεπαν γύρω στο 1800, στο λιμάνι των Σπετσών: η στολισμένη πρύμνη του πλοίου "Περικλής" της οικογένειας Χατζηαναργύρου (σε απόδοση του Χρήστου Τουλάκη).
Ακολουθεί το κείμενο με την περιγραφή της πρύμνης, που δημοσιεύτηκε στον Β’ Τόμο (σελίδες 150, 151 και 154) του «Σπέτσες, Ιστορία – Λαογραφία», έκδοση Ένωσης Σπετσιωτών, Πειραιάς 2004.
«Η ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΣΤΑ ΠΛΟΙΑ
Όπως για την σπετσιώτισσα Κυρά του Σπιτιού ήταν ζήτημα τιμής το νοικοκυρεμένο και καθαρό σπιτικό της, άλλο τόσο και για τον σπετσιώτη Κύρη του Καραβιού, τον «Καραβοκυριό», ήταν ζήτημα τιμής η καλή εμφάνιση του πλοίου του.
Για τον Έλληνα της Τουρκοκρατίας ήταν και ζήτημα κοινωνικής προβολής και καθιέρωσης. Οι καπεταναίοι συναγωνίζονταν μεταξύ τους και υπερηφανεύονταν για την πιο εντυπωσιακή εμφάνιση του πλοίου τους και καμάρωναν πάντα, όταν το έβλεπαν φρεσκοβαμμένο και καθαρό. Η εικόνα τους ήρθε σε μας, από τους πίνακες των ζωγράφων, στους οποίους οι καραβοκυραίοι ανέθεταν την απεικόνιση των καραβιών τους, και είναι για μας η μεγαλύτερη πηγή μαρτυρίας του πλοίου της τότε εποχής.
Η πλώρη και η πρύμη ήταν τα μέρη του πλοίου, που γέμιζαν στολίδια και σχέδια. Ήταν ξύλινες φιγούρες ανάγλυφα ζωγραφισμένα σχέδια, που όλα μαζί λεγόταν «ακροστόλια».
Της πλώρης είχαν ιδιαίτερη σημασία διότι χαρακτήριζαν το πλοίο γι’ αυτό λεγόταν «επίσημο» ή «παράσημο». Λεγόταν ακόμη και «αντιπρόσωπον», διότι η φιγούρα του αντιπροσώπευε το πλοίο και εξέφραζε την «προσωπικότητά» του. «Η πλώρη το ιερότερο τμήμα του καραβιού, φιλοξενεί την προσωποποιημένη ψυχή του, που διώχνει τα κακά, προστατεύει το πλήρωμα, φέρνει πλούτο και αφθονία αγαθών, δίνει δύναμη στους καραβοκυραίους και χαρίζει νίκες σε περίπτωση πολέμου».
Με τον όρο όμως «παράσημο» συναντάμε και ονομασία του σήματος της πρύμης. Ακόμη τα στολίδια της πρύμης λέγονταν και «άφλαστα». Αγκάλιαζαν όλη την κυκλική περιφέρειά της, και ήταν συνήθως δρύινα ανάγλυφα που απεικόνιζαν διάφορα συμπλέγματα. Τις περισσότερες φορές ήταν πολεμικές παραστάσεις, με Τρίτωνες, Σειρήνες, με πανοπλίες ομηρικές, θυρεούς, ασπίδες και δόρατα, που προσπαθούσαν να εκφράσουν, ότι η διεξαγωγή του ναυτεμπορίου ήταν ένας συνεχής πόλεμος με τη φύση και τους ανθρώπους.
Ο σπουδαίος ιστορικός μας Ανάργ. Αν. Χ”Ανάργυρος μας άφησε την πιο αξιόπιστη μαρτυρία για τη διακόσμηση των καραβιών της εποχής εκείνης, ιδιαίτερα δε των σπετσιωτικών, περιγράφοντας, αν μη τι άλλο, τα σχέδια που στόλιζαν τα οικογενειακά τους καράβια «Ποσειδώνα» και τον «απείρου κάλλους» «Περικλή».
Η περιγραφή των στολισμάτων του «Περικλή» είναι εκτενέστερη και περισσότερο αναλυτική των απεικονίσεων και της σημασίας τους. Στο ημικύκλιο (καθρέφτη), γράφει ο Χ”Ανάργυρος, είχε τα εξής ανάγλυφα: αριστερά και προς τα πάνω ήταν η θεά Τύχη Τυφλή, κρατώντας το κέρας της Αμαλθείας, από το οποίο έπεφταν χρυσά και αργυρά «κερμάτια». Επάνω από αυτήν ήταν τοποθετημένος ο «Κερδώος» Ερμής με το «κηρύκειον» στα χέρια φορώντας το φτερωτό του καπέλο. Στη μέση του θυρεού (κορωνίδα της πρύμης) παριστανόταν ο Ποσειδώνας «διαδηματοφόρος» μέσα σε ένα πλατύφυλλο όστρακο στολισμένο από όλες τις μεριές με όλα τα παράσημα του θαλασσινού θεού, τρίαινα… κλπ. Στη δεξιά πλευρά στεκόταν ο θεός Έρωτας με τη φαρέτρα του, σημαδεύοντας «επί του κατόπιν ερχομένου και καταλήγοντος Ηρακλέους», ο οποίος κρατούσε στα χέρια το ρόπαλο και είχε στους ώμους τη λεοντή.
Η ερμηνεία των απεικονίσεων έχει ως εξής: διαβάζοντας από αριστερά προς δεξιά: «Δια να τύχεις παρά του Κερδώου πλούτον και κατάστασιν ενστερνήθητι τον Ποσειδώνα, προσιέμενον φίλους του, ουχί τους δειλούς, αλλά τους Ηρακλείς». Από δεξιά δε προς τα αριστερά: «Η ισχύς αποκτάται δια του έρωτος προς τον Ποσειδώνα συνεπάγοντος του Κερδώου με τα αγαθά του». Η σημασία των αναγλύφων αυτών πραγματικά μας ξαφνιάζει και μας προξενεί την απορία, αλλά και τον θαυμασμό συγχρόνως, για την επιλογή των ηρώων. Για την επιλογή αυτή εξηγεί ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος γράφει, ότι ο αρχιναυπηγός Δημήτριος Περδίκας, από την Σκόπελο, υπέδειξε στον «πατέρα μου» τους ήρωες αυτής της κατασκευής, διαλέγοντας για την προτομή του ακρόπρωρου τον Περικλή. Ο ίδιος σχεδίασε και τη διακόσμηση της πρύμης, για την οποία δαπανήθηκαν πεντακόσια ισπανικά δίστηλα.
Αλλά και το εσωτερικό των πλοίων δεν υστερούσε σε στολίδια και διακόσμηση. Επιγραφές, ανάγλυφες κυματιστές κορδέλες και πολλά άλλα σκαλίσματα που βάφονται με διάφορα χρώματα ή και χρυσώνονταν, στόλιζαν καπάκια, πόρτες, γείσα. Μπορούσαν ακόμη να υπάρχουν και επενδύσεις με μετάλλινα φύλλα, όλα κατασκευασμένα με μελέτη, τέχνη και μεράκι.
Το πιο ιδιαίτερο όμως στολίδι, βαλμένο με άπειρο σεβασμό και ξεχωριστή αγάπη, στην πιο περίοπτη θέση, ήταν το εικονοστάσι το σκαλιστό της Κυράς της Παναγιάς και του σεβάσμιου γέροντα του πελάγους, του προστάτη Άγιου, του θαλασσινού Άι-Νικόλα. Μπροστά του ακοίμητος φρουρός το καντήλι με το «λιόλαδο», που δεν έσβηνε ποτέ και στο ραφάκι δίπλα το πήλινο θυμιατό που με το θυμίαμά του κράταγε μακριά το κακό και συνόδευε την καθημερινή δέηση και προσευχή. Δίπλα του, τα διάφορα «αγιωτικά». Το μπουκαλάκι με τον αγιασμό, το κομματάκι κερί από τον Εσταυρωμένο της Μ. Πέμπτης και το σακκουλάκι με τα λουλούδια του Επιταφίου, για τις ώρες του κινδύνου και της φουρτούνας για να καταλαγιάζει η αγιοσύνη τους τα αγριεμένα κύματα.»
—–
οψεις του κοσμου 